دنیای تکنولوژی پر از ناشناخته هایی است که هر کدام از ما نهایتا توانسته ایم بخش کوچکی از آن را درک یا تجربه کنیم، هر روز با عبارات و پدیده های جدیدی روبرو می شویم که ناخودآگاه ذهن جستجوگرمان را به کاوش وامی دارند، عرصه وب نیز به عنوان زیر مجموعه ای از این دنیای پهناور، ناگفته ها و ناشناخته های زیادی می تواند در خود به صورت بالقوه و نهفته داشته باشد که البته دانستن تمام آنها نه لازم است و نه مقدور، اما برخی از موارد را می توان به عنوان دانش عمومی وب، مطالعه کرد و به خاطر سپرد، از این رو در این مطلب قصد داریم در حد امکان بپردازیم به یکی از این دانستنی های عمومی و آن اینکه ip چیست و چه کاربردی دارد؟
IP چیست؟
IP (آی پی) که آن را IP address هم می گویند در واقع مخفف عبارت Internet Protocol address یا آدرس های پروتکل اینترنت (شبکه جهانی) است که به صورت یک سری اعداد با قاعده، به هر وسیله ای (اعم از کامپیوتر، تلفن همراه، چاپگر و...) که به شبکه وب متصل شود، اختصاص داده می شود، IP در واقع یک شماره شناسایی یکتا برای یک ارتباط تحت وب است که با آن کامپیوترهای مختلف (یا سرورهای مختلف) در شبکه گسترده وب از هم بازشناخته می شوند، بدین ترتیب موقعیت جغرافیایی کاربر، اطلاعات اتصال به شبکه و... قابل شناسایی و پیگیری است، البته باید توجه نمود که بیشتر کاربران خانگی از IP اختصاص داده شده توسط سرویس دهنده خود (ISP یا Internet service provider) استفاده می کنند، لذا IP آنان در واقع شماره اختصاص داده شده توسط شرکت خدمات دهنده اینترنت است که معمولا تعداد و سری خاصی از IP ها را برای اتصال در اختیار دارد، از این رو IP شما در هر بار اتصال به اینترنت ممکن است تغییر کند، منتها کشور، نام و موقعیت جغرافیایی سرویس دهنده شما همان اطلاعات ISP خواهد بود، چون شما از یکی از کانال ها و شماره های اتصال آن شرکت استفاده می کنید.
IP نسخه 4
در ابتدا که استاندارد های شبکه وب تعریف گردید، از اعدادی بر مبنای 32 بیت برای ایجاد شماره های IP استفاده شد که به آن، آدرس های اینترنتی نسخه 4 می گویند (IPv4 یا Internet Protocol Version 4)، در این نسخه که هم اکنون نیز در حال استفاده است، از ترکیب اعداد بر مبنای 32 بیت نهایتا تا سقف 4.3 میلیارد (4.294.967.296) آدرس اختصاصی قابل ایجاد است، از طرفی در این نسخه از آدرس های پروتکل اینترنت تعداد 18 میلیون آدرس برای شبکه های شخصی (private networks شامل سری 10.0.0.0 الی 10.255.255.255 تعداد 16777216 آی پی آدرس، 172.16.0.0 الی 172.31.255.255 تعداد 1048576 آی پی آدرس و 192.168.0.0 الی 192.168.255.255 تعداد 65536 آی پی آدرس) و 270 میلیون آدرس نیز برای کامپیوترهای میزبان شبکه (multicast) اختصاص داده شد (multicast به طور ساده به معنی تکنیکی است که در آن با اختصاص یک IP به یک ابر سرور، امکان پشتیبانی از تعداد زیادی سرورهای زیر مجموعه با آن فراهم می شود، multicast ها در واقع به نوعی سرورهای اصلی وب محسوب می شوند).
ساختار IP نسخه 4
از لحاظ بررسی ساختاری، IP های نسخه چهار از چهار قسمت مجزا تشکیل می شوند که بین آنها یک نقطه (.) قرار می گیرد، در هر قسمت نیز می توان از یک عدد 1 تا 3 رقمی استفاده کرد (8 بیت) که شامل 0 تا 255 می شود (این اعداد بر مبنای باینری محاسبه شده اند)، به طور مثال: 46.21.88.166 یا به فرض آی پی پیش فرض ابزارهایی که به شبکه متصل نیستند به صورت 127.0.0.1 است که به آن localhost نیز می گویند، به این ترتیب هر وسیله ای که به اینترنت متصل می شود، دارای یک شماره شناسایی خاص و یکتا است که موقعیت آن را (یا در بیشتر موارد موقعیت سرویس دهنده آن را) مشخص می کند، اما شاید این سوال به ذهنتان برسد که کشور و موقعیت کاربر را چگونه از شماره آی پی آن بدست می آورند؟ پاسخ این است که اطلاعات هرIP از دو قسمت تشکیل شده است، قسمت مربوط به شبکه یا سرور و قسمت مربوط به وسیله ای که به شبکه متصل است، به طور مثال سه قسمت اول یک IP ممکن است نشانگر ISP باشد که به شما سرویس اینترنت ارائه می دهد و عدد آخر نشانگر شماره وسیله ای است که به آن سرویس دهنده متصل شده است، لذا ممکن است چند IP متفاوت به شکل نمونه زیر از یک خدمات دهنده اینترنت داشته باشیم:از آنجایی که اطلاعات سرویس دهنده اینترنت و مالک حقیقی آی پی در منبع رسمی، مستقل و بین المللی ارائه دهنده مجوز آدرس های اینترنتی ICANN یا (International Company for the Assignment of Names and Numbers) ثبت شده است، لذا هویت آن نیز مشخص و در دسترس است و از طرفی اطلاعات مشترکین نیز درISP موجود است، لذا اگر شرایط اقتضاء کند، می توان موقعیت دقیق کاربر را مشخص کرد (البته برای عموم معمولا تنها موقعیت ISP قابل ردیابی است، اما برای سازمانهای امنیتی، موقعیت کاربران نیز در شرایطی قابل دستیابی است)، باید توجه داشت که معمولا ISP ها از پروتکل DHCP یا (Dynamic Host Configuration Protocol) استفاده می کنند، بدین معنی که با هر بار اتصال شما به اینترنت، به صورت داینامیک یکی از آدرس های آزاد شده به شما اختصاص پیدا می کند و با قطع اتصال، ممکن است IP مورد نظر به فرد دیگری اختصاص داده شود، لذا IP در این نوع خود، یک شماره همیشگی نیست و در هر اتصال معمولا متفاوت خواهد بود (به این نوع آی پی ها به اصطلاح داینامیک می گویند).
IP نسخه 6
در ابتدای شکل گیری شبکه اینترنت، تعداد 4.3 میلیارد آی پی آدرس رقمی بود که کسی گمان نمی کرد روزی به انتهای ظرفیت خود برسد، اما به مرور و با گسترش فعالیت های تحت وب و لزوم اتصال دستگاههای مختلف به شبکه که هر کدام نیازمند شماره شناسایی ویژه ای بودند و از طرفی خرید شمار زیادی از IP ها توسط شرکت ها و بلا استفاده ماندن آنها سبب شد که تحقیقات بر روی نسل جدیدی از آدرس های اینترنتی شروع شود، این کار تحقیقاتی بعدها در قالب نسخه 5 ارائه شد که تنها جنبه آزمایشی داشت، اما با آمدن نسخه 6 از آدرس های اینترنتی، مسئله محدودیت تقریبا برای همیشه حل شد، چرا که در این سری از IP ها، شماره ها بر مبنای 128 بیتی در نظر گرفته شده که نتیجه، رقم بسیار قابل توجهی است (3.403 ضرب در 10 به توان 38، یعنی چیزی بیش از 300,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000 آی پی آدرس!)، از این رو از سال 2012 به بعد به تدریج سازگاری و انتقال به سوی IP های نسخه 6 آغاز شده و همچنان ادامه دارد، البته به دلیل چالش های نرم افزاری و سخت افزاری انجام این کار، عمل مهاجرت از آی پی نسخه 4 به 6 ممکن است چندین سال به طول انجامد؛ در زیر چند نمونه از این نسخه از آدرس های وب را ملاحظه می کنید.در این نسخه از بلاک های 16 بیتی (هشت بلاک 16 بیتی) استفاده شده که در مجموع یک آدرس 128 بیتی را تشکیل می دهند که علاوه بر اعداد از حروف بر مبنای استاندارد hexadecimal (شبیه آنچه که در css دیده ایم) استفاده شده است.
آیا انتقال به آی پی نسخه 6 تاثیری هم بر کاربران دارد؟
شاید این پرسش به ذهنتان برسد که این نقل و انتقال که از آن صحبت کردیم، آیا تاثیری هم در امورات روزمره مربوط به کامپیوتر و اینترنت دارد یا خیر؟ آیا باید کار خاصی انجام دهیم؟
پاسخ به این سوال این است که به عنوان یک کاربر عادی، این انتقال در بسیاری جهات از نظرهای ما مخفی است و توسط شرکت های ارتباطی و سرورها انجام می شود، اما اگر در سیستم شما نرم افزارهایی مبتنی بر شبکه و از مدت ها پیش نصب شده باشند که همچنان از فناوری های قدیمی استفاده می کنند، شاید نیاز به بروز رسانی هایی باشد، اما در کل مهاجرت از آی پی های نسخه 4 به آی پی های نسخه 6 می تواند حیات آینده وب را تضمین کند و لذا به دردسرهای احتمالیش (بیشتر برای شرکت ها و خیلی خیلی کم تر برای کاربران) می ارزد.
IP های استاتیک و داینامیک چیست؟
در پایان این مطلب بد نیست اشاره ای هم داشته باشیم به آی پی های استاتیک (Static) و داینامیک (Dynamic)؛ همان طور که پیش از این به طور مختصر گفتیم، در مجموع، آدرس های اینترنتی می توانند به دو صورت داینامیک (پویا) یا استاتیک (ثابت) مورد استفاده قرار گیرند، منظور از داینامیک بودن یک IP این است که با هر بار اتصال یک وسیله به اینترنت، یک شماره شناسایی به آن اختصاص داده می شود که این شماره در واقع از بین یک سری آدرس ها به صورت اتوماتیک و تحت پروتکل های سرور (DHCP یا Dynamic Host Configuration Protocol) انتخاب می شود، از این رو اطلاعات هر آی پی در واقع اطلاعات سرویس دهنده ای است که آن آدرس را خریداری کرده و در اختیار دارد، در مقابل نوع دیگری از آدرس های اینترنتی وجود دارد که معمولا طی بازه زمانی بلند مدت، به یک کامپیوتر (معمولا سرور) اختصاص داده شده و موقعیت جغرافیایی و سایر مشخصات آن نیز مشخص و ثبت شده است، به این صورت امکان برقراری یک ارتباط با ثبات بیشتر برای سایر سرورهای متصل به شبکه یا سایر کاربرانی که قصد دارند با استفاده از آی پی، با شما در ارتباط باشند فراهم می شود، آی پی های استاتیک کاربرد های خاصی در اینترنت دارند، از جمله برقراری برخی قابلیت ها مانند VOIP یا (Voice over Internet Protocol)، بازی های آنلاین و هر آنچه که نیاز به موقعیت یابی راحت تر در اینترنت دارد، به همین دلیل این نوع آدرس ها ممکن است به جهت شناسایی و ردیابی راحت تر، مورد هجوم حمله های مخرب یا سوء استفاده های دیگر نیز قرار گیرند که این موضوع تا حدود زیادی به رعایت مسائل امنیتی در سرور بستگی دارد؛ باید توجه نمود که آی پی ها در ساختار هیچ فرقی با هم ندارند و تنها نوع استفاده از آنها سبب می شود که عنوان داینامیک یا استاتیک بر آنها بنهیم.
